Особливості природного поновлення у букових деревостанах Українських Карпат
Анотація
Вивчено особливості природного поновлення деревних порід в експлуатаційних букових лісах та в букових пралісах. Досліджено чисельність самосіву та підросту бука залежно від віку, повноти деревостану та розмірів просвітів ("вікон") у наметі деревостану. Об’єктами досліджень були букові лісостани (> 60 років) у ДП "Воловецьке ЛГ" та ДП "Свалявське ЛГ", а також букові праліси Ужанського національного природного парку Закарпатської області. Успішність природного поновлення у букових деревостанах гірських лісів Українських Карпат залежить від лісівничо-таксаційних показників деревостану – його віку, повноти та освітленості під наметом деревостану. У експлуатаційних букових лісостанах кількість самосіву і підросту Fagus sylvatica L. збільшується з їх віком. Найбільша кількість підросту бука під наметом деревостанів у середньому становить 6,2 тис. шт./га у віці 101-140 років. У низькоповнотних деревостанах експлуатаційних лісів чисельність підросту бука є найбільшою і в середньому становить 12 тис. шт./га.
У букових пралісах добре природне поновлення деревних порід формується у "вікнах" намету деревостану. Кількість самосіву і підросту деревних порід зростає зі збільшенням розмірів просвітів у наметі і досягає у найбільших за площею "вікнах" 72,3 тис. шт./га. Частка Fagus sylvatica у складі підросту в окремих "вікнах" змінюється в межах 6,2-98,7%. Підріст бука переважає у 44% досліджених "вікон"; у 39% "вікон" переважає підріст клена-явора, у 9% – клена гостролистого; на 4% "вікон" спільно домінують бук лісовий і клен-явір.
У підрості букових пралісів за висотою переважає дрібна фракція (заввишки менше 50 см), частка якої в окремих "вікнах" змінюється від 13,5 до 94,0% від загальної його кількості. У складі дрібного підросту майже на половині пробних площ переважає клен-явір, кількість якого в окремих "вікнах" намету досягає 50 тис. шт./га. Найбільше відпадання підросту спостерігається у дрібній фракції, що призводить до переважання бука у складі підросту більшої висоти.
У деревостанах вологої чистої бучини переважає підріст бука, клена-явора та клена гостролистого. У вологій ялицевій бучині кількість підросту бука лісового і клена-явора є однаковою, а також трапляється достатня кількість підросту ялиці білої. Наявна кількість підросту головних деревних видів в умовах чистої та ялицевої бучин є достатньою для формування корінних деревостанів у цих типах лісу.
Посилання
2. Генсірук С. А. (2002). Ліси України. Львів: НВФ "Українські технології". 495 с. [Hensiruk, S. А. (2002). Forests of Ukraine. Lviv: NVF "Ukrainian technologies"] (in Ukrainian)
3. Гербут Ф. Ф., Бродович Ю. Р. (2009). Комплексний підхід до лісовідновлення у гірському лісівництві. Лісівництво і агролісомеліорація, 116, 165-169. [Gerbut, F. F., & Brodovych, J. R. (2009). An integrated approach to reforestation in mountain forestry. Forestry and Forest Melioration, 116, 165-169 (in Ukrainian)
4. Гриник Г. Г. (2012). Експозиційно-орографічні моделі оптимально-продуктивних місцеположень деревостанів бука лісового в Українських Карпатах. Науковий вісник НЛТУ України, 22(8), 8-13. [Grynyk, G. G. (2012). Exposition-orographic models of optimal-productive locations of forest beech stands in the Ukrainian Carpathians. Scientific Bulletin of Ukrainian National Forestry University of Ukraine, 22(8), 8-13] (in Ukrainian)
5. Куриляк В. М. (2007). Динамічні тенденції формування букових лісів Прикарпаття: автореф. дис.. … кандидата с.-г. наук: 06.03.03/ Національний лісотехн. у-нт України. Львів [Kuryliak, V. M. (2007). Dynamic tendencies of formation of beech forests of Prykarpattia. Doctoral dissertation abstract. Ukrainian National Forestry University, Lviv, Ukraine. Retrieved from http://referatu.net.ua/referats/7569/171557] (in Ukrainian)
6. Криницький Г. Т., Попадинець І. М., Бондаренко В. Д., Крамарець В. О. (2004). Букові ліси Західного Поділля. Тернопіль: Укрмедкнига. [Krynytskyy, H. T., Popadynets, I. M., Bondarenko, V. D., & Kramarets, V.O. (2004). Beech forests of Western Podillya. Ternopil: Ukrmedknyha] (in Ukrainian)
7. Левченко В. В., Рошнівський Б. В. (2010). Природне поновлення лісу під пологом букових насаджень Українських Карпат. Науковий вісник НУБіП України, 147, 56-66. [Levchenko, V. V., & Roshnivskyy, B.V. (2010). Natural regeneration of the forest under the canopy of beech plantations of the Ukrainian Carpathians. Scientific Bulletin of National University of Life and Environmental Sciences of Ukraine, 147, 56 - 66] (in Ukrainian)
8. Миклуш С. І. (2011). Рівнинні букові ліси України: продуктивність та організація сталого господарства. Львів: ЗУКЦ. [Myklush, S. I. (2011). Plain beech forests of Ukraine: productivity and organization of sustainable forestry. Lviv: ZUKC] (in Ukrainian)
9. Молотков П. И. (1966). Буковые леса и хозяйство в них. Москва: Лесная промышленность. [Molotkov, P. I. (1966). Beech forests and forestry in them. Moskva: Forest industry] (in Russian)
10. Молотков П. И., Мамонов Н. И., Гниденко В. И., Молоткова И. И. (1971). Естественное возобновление лесов. Ужгород: Карпаты. [Molotkov, P. I., Mamonov, N. I., Gnidenko V. I., & Molotkova, I. I. (1971). Natural regeneration of forests. Uzhhorod: Carpathians] (in Ukrainian)
11. Рошнівський Б. В., Бондар А. О., Левченко В. В. (2013). Природне поновлення бука лісового на зрубах вологих бучин Прикарпаття. Науковий вісник НУБіП України, 187(2), 84-89. [Roshnivskyy, B. V., Bondar, A. O. & Levchenko, V. V. (2013). Natural regeneration of beech on logs in humid fertile beech forest type of Prykarpattia. Scientific Bulletin of National University of Life and Environmental Sciences of Ukraine, 187(2), 84-89] (in Ukrainian)
12. Сабан Я. А. (1988). Продуктивность и возобновление леса в горных условиях. Львов: Вища школа. [Saban, J. A. (1988). Productivity and reforestation in mountain conditions. Lviv: Higher School] (in Russian)
13. Тышкевич Г. Л., Генсирук С. А. (1954). Естественное возобновление бука в горных условиях Карпат. Научные труды ЛЛТИ. Львов: Изд-во Львовского государственного университета, 1, 121-134. [Tyshkevych, G. L. & Gensiruk, S. A. (1954). Natural renewal of beech in the mountainous conditions of the Carpathians. Scientific works of Lviv Forestry Institute. Lviv: Lviv State University Publishing House, 1, 121-134] (in Russian)
14. Цурик Е. И. (1980). Структура и возобновление девственных буковых древостоев Карпат. Лесоведение, 5, 75-84. [Tsuryk, E. I. (1980). Structure and renewal of virgin beech stands of the Carpathians. Forestry, 5, 75-84] (in Russian)
15. Шишканинець І. Ф., Мазепа В. Г., Тереля І. П. (2014). Природне поновлення букових лісостанів Стрийсько-Міжгірської Верховини. Матеріали 64-ої наук.-техн. конф.ї професорсько-викладацького складу, наукових працівників, докторантів та аспірантів за підсумками наукової діяльності у 2013 р., 144-146. Львів, Україна: Національний лісотехнічний ун-т України [Shushkanynets, I. F., Mazepa, V. G. & Terelia, I. P. (2014). Natural regeneration of beech forests of Stryj-Mizhhirya Verkhovyna. In Scientific of the 64th scientific and technical conference of faculty researchers, doctoral students and graduate students on the results of scientific activity in 2013, 144-146. Lviv, Ukraine: Ukrainian National Forestry University] (in Ukrainian)
16. Barna, M. (2011). Natural regeneration of Fagus sylvatica L.: a Review. Austrian Journal of Forest Science, 128, 71-92. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/236347334_Natural_regeneration_of_Fagus_sylvatica_L_a_Review
17. Bílek, L, Remeš, J., & Zahradník, D. (2009). Natural regeneration of senescent even-aged beech (Fagus sylvatica L.) stands under the conditions of Central Bohemia. Journal of Forest Science, 55, 145-155. https://doi.org/10.17221/823-JFS
18. Commarmot, B., Brändli, U.-B., Hamor, F., & Lavnyy, V. (2013). Inventory of the Largest Primeval Beech Forest in Europe. A Swiss-Ukrainian Scientific Adventure. Birmensdorf: Swiss Federal Research Institute WSL; Lviv: Ukrainian National Forestry University; Rakhiv: Carpathian Biosphere Reserve
19. Drössler, L. & von Lüpke, B. (2005). Canopy gaps in two virgin beech forest reserves in Slovakia. Journal of Forest Science, 51, 446-457. https://doi.org/10.17221/4578-JFS
20. Feldmann, E., Drössler, L., Hauck, M., Kucbel, S., Pichler, V., & Leuschner, C. (2018). Canopy gap dynamics and tree understory release in a virgin beech forest, Slovakian Carpathians. Forest Ecology and Management, 415-416, 38-46. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2018.02.022
21. Garbarino, M., Mondino, E. B., Lingua, E., Nagel, T. A., Dukić, V., Govedar, Z., & Motta, R. (2012). Gap disturbances and regeneration patterns in a Bosnian old-growth forest: a multispectral remote sensing and ground-based approach. Annals of Forest Science,69, 617-625. https://doi.org/10.1007/s13595-011-0177-9
22. Gryazkin, A. V., Gutal, M. M., Belyaeva, N. V., Bespalova, V. V., Kazi1, I. A., & Van, H. Vu. (2020). IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 574 012032. Retrieved from https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/574/1/012032/pdf
23. Hobi, M. L., Commarmot, B. & Bugmann, H. (2015). Pattern and process in the largest primeval beech forest of Europe (Ukrainian Carpathians). Journal of Vegetation Science, 26, 323-336. https://doi.org/10.1111/jvs.12234.
24. Korpel, S. (1995). Die Urwälder der Westkarpaten. Stuttgart, Jena, New York: Gustav Fischer Verlag [Korpel, S. (1995). The primeval forests of the Western Carpathians. Stuttgart, Jena, New York: G. Fischer] (in German)
25. Kucbel, S., Saniga, M., Jaloviar, P., & Vencurik, J. (2012). Stand structure and temporal variability in old-growth beech-dominated forests of the northwestern Carpathians: A 40-years perspective. Forest Ecology and Management, 264, 125-133. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2011.10.011
26. Leibundgut, H. (1982). Europäische Urwälder der Bergstufe. Bern, Stuttgart: Haupt Verlag [Leibundgut, H. (1982). European primeval forests of the mountain stage. Bern, Stuttgart: Haupt] (in German)
27. Nagel, T. A., Svoboda, M., Rugani, T., & Diaci, J. (2010). Gap regeneration and replacement patterns in an old-growth Fagus-Abies forest of Bosnia-Herzegovina. Plant Ecol, 208(2), 307-318. https://doi.org/10.1007/s11258-009-9707-z
28. Rozenbergar, D., Mikac, S., Anić, I., & Diaci, J. (2007). Gap regeneration patterns in relationship to light heterogeneity in two old-growth beech-fir forest reserves in South East Europe. Forestry, 80(4), 431-443. https://doi.org/10.1093/forestry/cpm037
29. Runkle, J. R. (1992). Guidelines and sample protocol for sampling forest gaps. Gen. Tech. Rep. PNW-283. Portland, OR: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station
30. Shparyk, Y., & Yanovska, I. (2017). Natural Regeneration of Beech (Fagus sylvatica L.). Virgin Forests in Wet Mehatrophic Soil Conditions. Scientific Bulletin of Ukrainian National Forestry University, 27(4), 21-24. https://doi.org/10.15421/40270403
31. Shparyk, Y., Buergi, A., Commarmot, B., & Sukharyuk, D. D. (2008). Changes in the natural regeneration of a virgin beech forest. Scientific Bulletin of Ukrainian National Forestry University, 18(2), 45-51. Retrieved from http://nltu.edu.ua/nv/Archive/2008/18_2/18_2_Szparyk_45.pdf
32. Stiers, M., Willim, K., Seidel, D., Ammer, C., Kabal, M., Stillhard, J., & Annighöfer, P. (2019). Analyzing Spatial Distribution Patterns of European Beech (Fagus sylvatica L.) regeneration in Dependence of Canopy Openings. Forests, 10(8), 637-656. https://doi.org/10.3390/f10080637
33. Vacek, Z., Vacek, S., Podrazský, V., Bílek, L., Štefančík, I., Moser, W.K. … Králíček, I. (2015). Effect of tree layer and microsite on the variability of natural regeneration in autochthonous beech forests. Polish Journal of Ecology, 63, 233-246. https://doi.org/ 10.3161/15052249PJE2015.63.2.007
34. Willim, K., Stiers, M., Annighöfer, P., Ammer, C., Ehbrecht, M., Kabal M., … Seidel, D. (2019). Assessing Understory Complexity in Beech-dominated Forests (Fagus sylvatica L.) in Central Europe-From Managed to Primary Forests. Sensors, 19(7), 1684. https://doi.org/10.3390/s19071684
35. Zlatnik, A. (1938). Prozkum přirodzených lesů na Podkarpatské Rusi. Dil prvni: Vegetace a stanoviště reservace Stužica, Javornik a Pop Ivan. Sbornik Výzk. Ust. Zeměděl. Praha, 644 p. [Zlatník, A. (1938). Exploration of natural forests in Podkarpats`ka Rus`. Part one: Vegetation on reservation sites Stužica, Javornik and Pop Ivan. Proceedings of agricultural research institutes of the Czechoslovak Republic] (in Czech)